نقش مدیران و مردم در بهبود سیمای شهری.

اجرای طرحهای نو و کارامد در حوزه مدیریت شهری همواره در راستای جلب نظر شهروندان و نیل به وضعیت مطلوب زیست شهری از اهداف و برنامه های مدیران شهری بوده است اما آنچه بیش از همه در انتخاب و ارائه آنها از طرف مجریان طرحها در افکار عمومی مشاهده و مورد نقد قرار می گیرد میزان تغییرات درمنظر شهری است. اما اهداف بلند مدت توسعه شهری تا چه اندازه در طراحی و ایجاد مناظر شهری در نظر گرفته می شود؟

در همین زمینه در بررسی شهری که بر مبنای تقسیمات کشوری واجد زیر ساختهای انرژی، اداری و حاکمیتی می باشد نکاتی چند مشهود و قابل تامل است. نکته اول رئوس مدیریتی شهر می باشد که تصمیمات مرتبط با حوزه شهری توسط آنها سیمای شهری را در ابعاد مختلف دچار تغییر می کند. برای نمونه، صرف نظر از مدیر خاص، بطور قطع تصمیمات مدیریت شرکت برق در استفاده از انواع چراغهای روشنایی در سطح شهر  و یا تصمیم بر تغییر در کاربری املاک توسط شهردار یک شهر و نیز تصمیمات مربوط به حفاری و انشعابات فاضلاب شهری که بدون صدور مجوزهایی در سطوح بالا اجرایی نمی گردد  مثالهایی از این نوع به شمار می روند که در نهایت موجب بروز سیمای مناسب یا نامناسب برای یک شهر از منظر افراد درون یا بیرون آن جامعه می گردد که خود در محور توسعه شهر تعریف خواهد شد. در نگاه کلی می توان گفت؛ اصولا وجود تعامل و هماهنگی مدیران ارشد در مدیریت کلان شهری جهت پیشبرد برنامه های توسعه شهری الزامی است. اینکه برنامه هایی مرتبط با توسعه و اصلاح زیرساختهای شهری با هماهنگی مدیران ارشد در سطح شهر و با نظارت کارشناسان عالی رتبه اجرایی گردد مسلماً نتایج مطلوبتری خواهد داشت. اما قبل از آن شاید به نحوی از انحاء انتخاب مدیران شایسته و ارشدتر در اولویت قرار داشته باشد. مدیرانی که بدیهیات مدیریت را آموخته و با صرف هزینه زمان و علم روز سکان هدایت توسعه شهری را در دست گرفته اند. همچنین خرد جمعی در تعیین برنامه های توسعه شهری که در نهایت موجب بروز هنجارهای سیمای شهری خواهد شد نیز نقش به سزایی دارد. آنچه مسلم است خرد جمعی نتیجه انتخاب آهاد مردم می باشد و اینگونه است که برایند تصمیمات ما در نهایت موجب تشکیل یک خرد جمعی موثر در انتخاب مسئولین و اتخاذ تصمیمات مدیریتی و اجرایی موثر در توسعه سیمای جامعه شهری خواهد شد. پس از انتخاب مدیران و مسئولین برنامه ها و اهداف آنها در جامعه ای که قبلاً تقبل هزینه های برنامه های مدیران را در غالب پرداخت مالیات و عوارض و ... عهده دار گردیده تدوین می گردد. شرح مفاهیم فوق؛ در ابتدا بر اهمیت نقش مردم  در انتخاب نمایندگان مردمی و مسئولان حوزه مدیریت شهری کارامد و در مرحله دوم  بر رصد برنامه ها و طرحهای شهری از طرف مردم تاکید می نماید. پس از انتخاب مدیران کارامد ایجاد نظام هماهنگی که بتواند تعامل بین دستگاههای اجرایی را در سطح ملی همسوی سیاستهای کلی نظام و در سطح منطقه ای همسوی برنامه های عمرانی و توسعه استانی شکل دهد اهمیت بسزایی دارد و سرانجام اینکه در چنین مدیریت شهری که در مسیر پیشرفت با طی طریق منطقی شکل گرفته است، از هم گسستگی عناصر زیباپنداری در شهر شکل نخواهد گرفت. آنچه مسلم است جغرافیای زندگی تاثیر بسزایی در ایجاد روحیه با نشاط و افزایش امید به زندگی داشته و دارد. صرف نظر از عناصر طبیعی و خدادادی مدیریت شهری همواره بدنبال ایجاد عناصری در کالبد شهر جهت افزایش زیباپنداری و جذب نگاه بیننده بر سیمای شهری بوده است. همانطور که در آغازینهای سخن عنوان گردید برایند مدیریت زیرساختهای شهری نقش موثری در ایجاد جلوه های مناسب شهری دارد. از طرف دیگر تصمیم بر تغییر در وضعیت موجود برمبنای شرح وظایف هر مدیر بدون در نظر گرفتن عواقب احتمالی آثاری سوء در سیمای شهری بدنبال خواهد داشت برای نمونه، وجود تاسیسات برق در برخی نقاط موجب ایجاد اغتشاش بصری و از بین رفتن نقش زیبامحوری عناصر اضافه شده از طرف مدیری دیگر گردیده که در بیننده حس مطلوبی ایجاد نمی کند برای مثال صدور مجوزهای ساخت و ساز شهری با کاربریهای خاص و مشاغل مزاحم بدون در نظر گرفتن بعد منظر شهری از محورها و مدخل های شهر از این دسته اقدامات قلمداد می گردد. سطوح سبز شهری از عناصر با اهمیت در تظاهر سیمای شهری به حساب می آید با اینحال به نظر می رسد که سطوح سبز موجود در بافت شهری آنچنان که باید پس از طراحی نتایج مطلوبی بدنبال نداشته است، در برخی موارد نیز انتخاب گونه های زیستی گیاهی متناسب با منطقه اقلیمی مورد استفاده نبوده و در مقام مقایسه با مناطق توسعه یافته اگرچه هزینه ها ارقام کمتری به خود اختصاص داده است لکن دست نیافتن به نتایج مناسب بدلیل عدم استفاده از کارشناسان مجرب علاوه بر خسارات مادی موجب افزایش بی اعتمادی افکار عمومی بر مدیریت پروژه های شهری گردیده است. عدم رشد فرهنگ رعایت تراکم ساخت و حذف سطوح سبز در کاربریهای مسکونی به روند عادی در ساخت و ساز منجر گردیده که در شهرهایی با جمعیت نسبتاً کم، با ارزش کم زمین منطقی به نظر نمی رسد چنانچه در کشورهای توسعه یافته فضا و بعد منظر شهری وسیع و خط سِیر بیننده کمتر با مصنوعات بشری در فاصله نزدیک برخورد نموده و احساس آرامش و رهایی در زندگی را به انسان تلقین می کند. قانونمداری و رعایت قوانین شهروندی در حفظ و حراست از عناصر شهری از ایجاد آنها کم اهمیت تر نیست. تخریب بافت فضای سبز شهری در میادین و بلوارها و تاسیسات شهری با عبور و مرور مکرر، تخریب چراغهای روشنایی شهری، تبلیغات متراکم و نامناسب در حریم تاسیسات و عناصر منظر شهری و نوشته های دیوارها همه و همه مواردی است که بارها مشاهده گردیده و نیازمند توجه و بررسی دلایل و مدیریت آن می باشد.

  آنچه مسلم است عمده مباحث مطرح شده از اهداف بلند مدت در طرحهای سیمای شهری محسوب می گردند که لازمه تحقق آنها همانگونه که عنوان گردید مستلزم فراهم شدن مقدماتی است که تاحدودی به آنها اشاره گردید اما آنچه از نظر نگارنده بیشترین اهمیت را دارد همان ارتقای فرهنگ زیستی در شهر با تدوین برنامه های مناسب از طرف حاکمیت با بستر رفاه نسبی در جامعه است که ضروری است مدیران جامعه شهری ضمن رعایت اصول و مقررات پذیرفته شده نسبت به تجدید نظر در هزینه های تحمیلی بر جامعه هم اقداماتی را صورت داده و به تدریج در مسیر ایجاد شهر ایده ال حرکت نمایند تا علاوه بر ارتقای سلامت جامعه، ظهور منظری مناسب در چشم انداز جامعه شهری را نیز شاهد باشیم.

روح اله رستمی- مدرس دانشگاه، طراح فضای سبز و سرپرست طرح و برنامه ریزی شهرداری کبود راهنگ