مهندس روح اله رستمی

وبلاگ شخصی مهندس روح اله رستمی

وبلاگ شخصی مهندس روح اله رستمی

*** ROOHALLAH ROSTAMI ***

مهندس روح اله رستمی

درخصوص رزومه کاری، طرحها و فعالیتها و ...

مدیریت بحران

با کمی دقت، واژه بحران را می‌توان در ادبیات بسیاری از جوامع جهان امروزی مشاهده کرد. خارج شدن روند طبیعی زندگی و ادامه نسل ساکنان کره خاکی با در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی، به مخاطره افتادن پایداری شرایط زندگی و حیات در محیط زندگی جانداری و هر آنچه که توسط عوامل طبیعی و اقدامات بشری موجب این تغییرات گردد را می توان سراغاز یک بحران توصیف کرد. سرگذشت زندگی انسان گذشته از موفقیتها و ناکامیها یک اصل بی‌بدیل را برای ما روشن می‌سازد و آن هم اینکه ما هم از گزند تغییرات طبیعی و انسانی در امان نخواهیم ماند. شاید آرامشی را که می‌بینیم، فرصتی برای آمادگی ما بر یک بحران در آینده را فراهم آورده است پس بهتر است از زمان بدست آمده بهترین استفاده را ببریم.

تغییرات جوی به عنوان قهر طبیعت انسان را همواره با چالش هایی مواجه کرده است. بروز بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله نشاندهنده ناتوانی انسان در کنترل و پیشگیری آنها بوده و اینکه این ضعف در نهایت موجب بروز صدماتی جانی و زیرساختی در جوامع انسانی خواهد شد. خسارتهای ناشی از بروز حوادث جوی و بلایای طبیعی از دیرباز به عنوان زیانبارترین حوادث برای بشر مورد توجه قرار گرفته است. پیشرفت علوم مختلف اگرچه موجب کاهش خسارات در برخی مناطق جهان در برخی موارد شده است اما هیچگاه بشر نتوانسته و احتمالاً نخواهد توانست مانع از بروز چنین خساراتی گردد.

و اما در عصر نوین، عدم توسعه و فقدان دانش مناسب در استفاده صحیح از منابع موجود در برخی جوامع انسانی موجب به مخاطره افتادن پایداری مصرف آنها شده است. برای مثال عدم استفاده صحیح از ذخایر آبی و سوختهای فسیلی در مناطقی که خود دارای منابع زیادی از این نوع می باشند همواره یکی از دغدغه های مورد توجه صاحبنظران بوده است. طمع کسب منافع تجاری ناشی از واگذاری ذخایر انرژی در کوتاه مدت موجب عدم توجه به عواقب آن در بلند مدت گردیده و درصورت بروز تغییرات ساختاری در استفاده از انرژیها همچون انرژیهای جایگزین خورشیدی و هسته ای و یا اتمام آن ذخایر بروز بحرانی تمام عیار قابل پیش بینی است.

ساختارهای انسانی شکل گرفته در مناطق جغرافیایی را از مهمترین عوامل در ایجاد هسته پایداری یا بحران می توان قلمداد کرد. ستیز بر سر بسط قلمرو و تامین منابع انرژی و آب همواره از چالشهای پیش رو بر سر ایجاد پایداری در مناطق مختلف جهان بوده است. با کمی تامل بر وضعیت کنونی جهان پرواضح است که عدالت و تناسب منابع انرژی برای همه جوامع بشری موضوعی نبوده که در واقع به سرانجام برسد. قدرتهای جهانی نیک آموخته اند که برای دست یابی به منابع انرژی مداخلات سیاسی و نظامی و اقتصادی خود را باید در دوردستهای قلمرو خود به پیش ببرند و در این راه آنچه بر سر سایر ملل و اقوام پیش خواهد آمد اهمیت چندانی برای آنها نخواهد داشت. سیاستهای بلند مدت قدرتهای توسعه یافته از حیث اقتصادی و نظامی بر اصل حفظ امنیت ملی خود و چپاول منابع انرژی سایر مناطق جهان استوار گردیده و مطمئناً هر نقطه از جهان که دارای منابع انرژی بیشتری باشد برای آنها هدف بزرگتری خواهد بود. اما امروزه با توسعه تکنولوژی ساده اندیشی است که مداخلات استثمارگرایانه قدرتهایی که به کرامت انسانی بهایی کمتر از منافع قومیت گرایانه خود قائل هستند را در استفاده از تسلیحات و قدرت نظامی خلاصه کنیم. بسط اختلافات قومی و مذهبی در ملل مستعد تفرقه و استفاده از موقعیتهای بدست آمده ناشی از ایجاد نا امنیهای منطقه ای از شیوه های قدرتهای امپریالیستی می باشد که تاکنون منافع بیشماری را برای آنها در مناطق استراتژیک و انرژی خیز جهان رقم زده است پس هر آرامشی را نباید بصورت دائمی پایدار دانست.

شبکه در هم تنیده ای از ارتباطات و اطلاعات که امروزه تحت عنوان دنیای مجازی و اینترنت شناخته شده است را می توان محصولی از پیشرفت روزافزون علم بشری دانست. امروزه دیگر کمتر جایی را می‌توان یافت که وابستگی به این شبکه عظیم اطلاعاتی نداشته باشد و هر روز بخشی از امور روزمره خود را با کمک این فن آوری انجام ندهد. مزیتهای این فن آوری اگرچه بیشمار است اما استفاده ناصحیح از این فن آوری همچون شمشیر دولبه موجب بروز وقایعی تلخ از زمان پیدایش آن شده و در آینده نیز به شکل شدیدتری بروز خواهد کرد. امروزه قدرتهای توسعه طلب بودجه هنگفتی برای توسعه توان سایبری خود هزینه می‌کنند و در رقابت بزرگی در دستیابی به اطلاعات عظیم و حیاتی سایر ملل و قدرتها شرکت دارند. آژانس امنیت ملی ایالات متحده امریکا (به انگلیسی: National Security Agency) یا NSA با بودجه سالانه بیش از 16 میلیارد دلار شاید بزرگترین بهره برداری از این خیل اطلاعات پراکنده در جهان را صورت می‌دهد. این آژانس در لوای حفظ امنیت ملی و البته حفظ قوای اطلاعاتی و نیروی برتر در جهان همواره از راههای غیر متعارف سعی در شناسایی، تجمیع و رده بندی اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی و رهبران و منتقدان در سراسر جهان داشته و در مواقع لزوم اطلاعات جمع آوری شده را در اختیار سازمانهای تشکیلاتی و یا دولتها و شرکاء راهبردی خود قرار می دهد. استفاده روز افزون ما از شبکه‌های اطلاعاتی اینترنتی و گوشیهای هوشمند باید زنگ خطری برای اتخاذ تصمیماتی مهم برای خانواده ها و مسئولین باشد. شاید بروز بحرانی در آینده از راهی که برای ما یک ویژگی مفید قلمداد می‌گردد دور از انتظار نباشد.

آنچه ذکر گردید برخی از مهمترین موارد موجود در جهان امروزی است که هر کدام حتی به تنهایی می تواند منطقه یا مناطقی از جهان را با یک بحران مواجه سازد و این همان موضوعی می باشد که متاسفانه در سرزمینهایی نه چندان دور از ما در حال شکل گیری و گسترش می‌باشد و صرفنظر از برخی از عوامل بحران که هر لحظه برای هر ملیتی ممکن است رخ دهد توجه به آنها برای ما حائز اهمیت می باشد.

پدافند غیر عامل مهمترین موضوعی که اهمیت زیادی به آن داده نشده است!

در تعریف؛ پدافند غیرعامل(Passive Defense) مجموعه اقداماتی است که انجام می‌شود تا در صورت بروز جنگ، خسارات احتمالی به حداقل میزان خود برسد به بیان دیگر هر اقدام غیر مسلحانه‌ای که موجب کاهش آسیب‌پذیری نیروی‌انسانی، ساختمان‌‌ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان‌های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن گردد، پدافند غیرعامل گفته می‌شود. اما توجه به موضوع مدیریت بحران و پدافند غیر عامل برای ما تا چه اندازه ضرورت  دارد؟ آیا امروز ما در شرایطی هستیم که این موضوع به عنوان یک اصل با درجه اهمیت بسیار بالا مورد توجه قرار گیرد؟ آیا در شرایطی که برخی مشکلات اقتصادی در جامعه همچنان استمرار داشته و توجه به بخشهای تولیدی و بنگاههای اقتصادی از اوجب واجبات است باز هم توجه به احتمال بروز بحران و موارد ذکر شده ضروری است؟

پاسخ به سئوالات طرح شده ساده تر از آن است که تصور می کنیم. شاید اگر بگوییم نیل بسوی توسعه اقتصادی در هر سطح مرهون تلاش مدیران سطوح بالا، حمایتهای مردمی و اخذ تصمیمات کلیدی در مقاطعی خاص می‌باشد بیراه نگفته ایم هر چند که مطمئناً انتقاداتی نیز در برخی موارد وارد است. باید قبول کرد که پیشگیری و آمادگی در برابر حوادث چه از نوع طبیعی و چه انسانی از اصول زندگی پایدار به شمار می رود که بی‌توجهی به آن عواقب جبران ناپذیری برای ما و نسلهای آینده به دنبال خواهد داشت.

خانواده، مدرسه، روستا، شهر و هر سرزمینی در ابعاد خود لازم است آشنایی کافی با مدیریت بحران داشته باشد. آیا تا بحال پرسیده ایم که: تا چه اندازه برای نبود امکانات رفاهی در فصول نامساعد آمادگی داریم؟ آیا چنانچه انشعاب گاز و برق و آب شهر در فصل نامساعد به هر دلیلی قطع گردد خانواده ها جدای از برنامه های مسئولین شهر پیش بینی لازم را برای خود کرده اند؟ تهیه یک کپسول گاز اضطراری، مخزن آبی که در شبکه خانگی تعبیه شده و پس از قطع آب تا چند روز آب مورد نیاز خانواده را تامین نماید، جعبه کمکهای اولیه و مقداری داروی ضروری، جیره خشک و برخی مایحتاج اضطراری تا چه اندازه برای یک خانواده اهمیت داشته است؟ مدارس ما آیا جهت بروز حوادث طبیعی آمادگی لازم را دارا می باشند؟ تا چه اندازه مدیران و معلمین مدارس به خطرات استفاده نامناسب از فضای مجازی و اینترنت آشنا بوده و آگاهی لازم را در اختیار دانش آموزان قرار می‌دهند؟ و در یک جمله: ما تا چه اندازه برای شرایط بحران آمادگی لازم را کسب نموده ایم؟

متاسفانه آنچه مشاهده می گردد چندان امیدوار کننده نیست. از سعی کارفرمایان و مجریان پروژه ها در حذف برخی استانداردهای ساخت و ساز در شهرها به دلایل منافع اقتصادی تا کم اهمیت بودن برنامه های بلند مدت جهت آمادگی در برابر بحران در شهرها و روستاها و مدارس چنین بر می آید که حداقل در حال حاضر باید تمنای عدم بروز بحران را داشته باشیم. اما آیا واقعاً بحران تا زمان آمادگی کامل ما برای مواجه با آن صبرخواهد کرد؟ شاید خیلی زود دیر شود.

راهکار چیست:

هر آنچه که بتواند خسارات و ضرر و زیان ناشی از بروز بحران را در مقیاس بزرگ و کوچک برای فرد تا جامعه به حداقل خود برساند یک راهکار به شمار می رود. در واقع راهکار های اجتناب و کاهش خطرات بحران را هم بصورت نرم افزاری در شکل تصمیمات افراد و هم بصورت سخت افزاری در غالب تهیه تجهیزات یاری دهنده در هنگام بحران می توان توصیف نمود.

بهتر است همین امروز برای بحران آماده شویم. این سیاهنمایی نیست بلکه آغازی برای شروع یک زندگی عاقلانه برای جلوگیری و پیشگیری از بروز صدمات احتمالی است. در واقع همه ما احتمال بروز سوانح رانندگی را  برای خود زیاد نمی دانیم با این همه هرگز بدون بیمه شخص ثالث مجاز به رانندگی نخواهیم بود پس هزینه اندک امروز گامی برای جلوگیری از زیانهای بزرگ فرداست.

همیشه به خاطر داشته باشیم که ساخت  یک خانه کوچک ایمن بهتر از ساخت یک خانه بزرگ و نا ایمن است و اینکه صرفه اقتصادی گاهی موجب ضرر جانی و مالی بیشتری خواهد شد. تهیه برخی لوازم و کمکهای اولیه و قرار دادن در محل قابل دسترس واجبتر از تهیه چند سری وسایل کم مصرف در آشپزخانه ماست.

کودکان ما تجربه کمتری نسبت به ما دارند بنابراین کم توجهی به آنها موجب بروز ناهنجاری در سطح خانواده و نهایتاً جامعه خواهد شد که خود موجب بروز بحرانهای اجتماعی خواهد شد.

حفظ اسرار در سطح خانواده و ایجاد امنیت اطلاعات شغلی نباید برای ما کم اهمیت باشد. به یاد داشته باشیم که کم اهمیت ترین اطلاعات ما می تواند در مواقع بحران برای یک دشمن مهمترین باشد.

و اینکه همواره پیشگیری بهتر از درمان می باشد بنابراین همانقدر که امید به آینده و روزهای روشن می تواند در سر لوحه امور و زندگی ما قرار گیرد آمادگی در برابر بحران احتمالی هم خالی از لطف نمی باشد.

 

روح اله رستمی- سرپرست طرح و برنامه ریزی و دبیر کمیته بحران شهرداری کبود راهنگ

Rostami.roohallah@chmail.com

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">